Mantelzorger in de zorg

“Ik weet hoe het voelt als je je soms moet vierendelen als mantelzorger, omdat allerlei mensen aandacht vragen”, zegt Ans Ouwehand. De verzorgende bij Curadomi in Katwijk is mantelzorger van haar moeder van 84 en van haar zwager met een verstandelijke beperking. Pas de laatste tijd heeft zij een goede balans gevonden tussen het zorgen voor de ander en het leiden van een eigen leven. Die ervaring deelt Ans nu met mantelzorgers van cliënten. “Ik heb dit jaar voor het eerst van mijn balkon genoten. Ik heb geleerd ook voor mezelf op te komen. Dat was een harde leerschool. Maar het heeft me veel gebracht.”

Niet dat Ans er nu de kantjes afloopt. Nog altijd probeert ze elke dag even bij haar moeder langs te gaan, die vlakbij woont in een aanleunwoning. “Er is pas een aantal nieuwe mensen op de galerij bij haar komen wonen. Ze komen bij elkaar op de koffie. Dat verlicht de mantelzorg. Ik zorg wel voor een lekkere koek en kan even naar huis in mijn pauze.” Ook met haar zwager probeert ze geregeld een leuk uitstapje te maken. 

Communiceren
Ans ziet in haar werk in de thuiszorg veel mantelzorgers die worstelen met dezelfde vragen als zij zelf. Wanneer doe je genoeg? Hoe reageer je als je voor je gevoel al op je tenen loopt en toch te horen krijgt dat er meer van je wordt verwacht. “Zeker de oudere generatie kan een claim leggen op de kinderen en zeker op de dochter.” De sleutel ligt volgens haar in duidelijk communiceren, terwijl dat er vaak bij inschiet. “Ik probeer mantelzorgers altijd een hart onder de riem te steken. Zijn er mensen uit de kerk die eens langs kunnen komen? Of: Heb je al geprobeerd uit te leggen hoe je het zelf ervaart? Dat je niet altijd koffie kunt komen drinken, omdat je zelf ook een leven hebt met kinderen, kleinkinderen, werk en vrijwilligerswerk. Laat weten dat je zo vaak als mogelijk komt. En probeer als het een keer niet lukt, gewoon eens te bellen om dat te vertellen.”

De verzorgende adviseert de verwanten van cliënten ook een schriftje bij te houden met hun bezoeken. “Daar kijk ik ook altijd even in als ik iemand kom verzorgen. 'Wat leuk, u heeft gisteren bezoek gehad', zeg ik dan. En zo herbeleven ze de aandacht.”

Haar belangrijkste advies is: blijf mantelzorg met plezier geven en zie het niet als enkel een verplichting. Dan hangt het als een zwaard van Damocles boven je hoofd en ga je ook minder vaak uiteindelijk. “Mantelzorg vreet energie. Daarom heb je af en toe ook iets nodig dat je energie opbouwt.”

Ervaring met verlies delen
Ans heeft niet alleen ervaring als mantelzorger van haar moeder en zwager. Achttien jaar geleden werd zij weduwe toen haar man overleed aan kanker. Vijf weken lag hij thuis op bed. Een intensieve periode. “Er bestond toen nog geen hospice en ook palliatieve thuiszorg zoals we dat nu kennen, was er nog niet. Wat was ik blij toen de dominee aanbood vrijwilligers van de kerk langs te sturen. Als zij een uurtje kwamen, kon ik mijn hart luchten. Of eindelijk even een blokje om terwijl er toch iemand bij mijn man was.”

Ook die ervaring gebruikt Ans jaren later nog om families te ondersteunen in de laatste fase van een ziekbed. “Mensen vragen naar je achtergrond. Als je vertelt dat je weduwe bent, geeft dat vaak een bepaalde openheid. Je hebt ervaring met 'het verliezen van'. Dat is wel kwetsbaar. Mensen stellen vragen die soms hard binnenkomen. Maar je kunt wel naar je gevoel antwoorden en hen een stap verder helpen.”

De dankbaarheid van families na afloop van zo'n proces vindt Ans heel bijzonder. “Als een familie na het overlijden nog een plantenbakje langs komt brengen. Ik heb het inkomen van mijn werk nodig voor mijn levensonderhoud, maar zoiets doet mij veel meer. Dan laten mensen zien wat je voor hen hebt kunnen betekenen op die momenten.”

Is het niet pijnlijk om op die manier het eigen rouwproces te herbeleven? “Ik ervaar het niet als herbeleven. Meer als dat ik de mogelijkheid heb om mensen te kunnen ondersteunen vanuit mijn ervaring. Daar ben ik alleen maar dankbaar voor.”

Dit interview komt uit het Lelie magazine dat in december 2016 verscheen.
Klik hier om door dit Lelie magazine te bladeren.
Klik hier om het meest recente Lelie magazine gratis aan te vragen.